ظروف یکبار مصرف و تهدید سلامت جامعه

این روزها تب استفاده از ظروف یکبار مصرف به قدرى فراگیر و گسترده شده است که برخى از مردم حتى در مهمانى‌هاى دوستانه خود ترجیح مى‌دهند براى صرفه‌جویى در وقت و انرژى خود از این ظروف استفاده کنند و در سال‌هاى اخیر شاهد افزایش روزافزون مغازه‌ها و فروشگاه‌هاى ظروف یکبار مصرف هستیم. این در حالى است که مسئولان بهداشت کشور به‌طور مداوم در مورد خطرات استفاده بى‌رویه از ظروف یکبار مصرف هشدار مى‌دهند.
« استفاده از ظروف یکبار مصرف خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش مى‌‌دهد. این ظروف علاوه بر سمى‌بودن به دلیل آزاد کردن ماده “مونومراستایرن” باعث ایجاد سرطان کبد مى‌شوند. مردم براى نوشیدنى‌هاى گرم از لیوان‌هاى کاغذى یا ظروف پلى استایرنى سفید رنگ و براى نوشیدنى‌هاى سرد از ظروف پلى‌استایرنى بى‌‌رنگ و شفاف استفاده کنند و از ریختن مواد داغ در ظروف یکبار مصرف خوددارى کنند.»
مهندس سیدرضا غلامی، رئیس اداره بهداشت مواد غذایى وزارت بهداشت و درمان هم با تاکید بر استفاده از ظروف یکبار مصرف با رنگ شیرى و کدر و داراى مجوز وزارت بهداشت در مواقع لازم تصریح کرد: ظروف یکبار مصرف با رنگ شفاف، روشن و شیشه‌اى باید براى مواد غذایى سرد استفاده شوند و تحت هیچ شرایطى نباید براى توزیع مواد غذایى داغ از آنها استفاده کرد چون مواد غذایى داغ در ظروف یکبار مصرف با رنگ روشن و شیشه‌اى به علت ضعیف بودنشان موجب آزاد شدن موتومرها مى‌شود و این مواد چون شیمیایى هستند سلامت انسان‌ها را به مخاطره مى‌اندازند و سرطان‌زا هستند. وى در ادامه خاطر نشان کرد: اگر قرار است غذاهاى طبخ شده پس از دو ساعت ماندگارى در این گونه ظروف مصرف شوند باید غذا در شرایط مطلوب یعنى زیر دماى 14 درجه یا بالاى 60 درجه نگه داشته شود. بهتر است این مواد غذایى را روى شعله ملایم گاز قرار داد تا از آلودگى ثانوى جلوگیرى شود.
زمانى که براى اولین بار ظروف یکبار مصرف وارد بازارها شدند همه نفس راحتى کشیدند و به خود وعده زندگى سالم‌تر و البته راحت‌ترى دادند. در حال حاضر سال‌هاست که این ظروف حتى در نذرى‌ها و سفره‌هاى ما جاى خود را باز کرده‌اند و از زمانى که نذرى در سینى‌ها و ظروف فلزى در بین مردم پخش مى‌شد زمان زیادى گذشته است. کسانى که حداقل یک وعده غذاى خود را در ادارات و سازمان‌ها مى‌خورند، از جمله کسانى هستند که هر روز در معرض خطرات این ظروف قرار دارند، اما به راستى این صرفه‌جویى‌ها در زمان و البته هزینه به چه بهایى انجام مى‌شود؟ سلامتى مصرف کنندگان؟
استفاده مکرر و نادرست از این ظروف خطرات جدى به دنبال خواهد داشت. برخى از انواع پلاستیکى این ظروف در دماى بالاتر از 140 درجه سانتیگراد منجر به بروز سرطان در افراد مى‌شود. با ریختن غذاى داغ و چرب در آنها، محیط خوبى براى رشد انواع میکروب‌ها به وجود خواهد آمد. استفاده از ظروف پلى‌اتیلنى که با علامت اختصارى )PE( و پروپیلینى )PP( و پلى استایرنى فوم‌دار )EPS( و )HIPS( نشان داده مى‌شوند و سفید رنگ هستند، براى بسته‌بندى و نگهدارى محصولات لبنی، روغن و سرکه و مواد غذاى گرم و مرطوب بلامانع است اما براى نگهدارى غذاهاى داغ مثل آش و غیره مناسب نیستند. در ضمن ظروف پلى استایرنى شفاف )GPPS( براى نوشیدنى‌هاى سرد ساخته مى‌شوند و ریختن مواد داغ مثل چاى در آنها خطرناک است. این در حالى است که اغلب مردم از این خطرات و موارد استفاده هر کدام از این ظرف‌ها بى‌اطلاع هستند و لازم است اطلاعات مربوط به موارد مجاز استفاده وممنوعیت‌هاى آن به صورت پلمپ و یا اتیکت روى محصول درج شود.

مراقب ظروف غیر استاندارد باشید

دکتر نسرین السادات علوی، عضو هیئت‌علمى جهاد دانشگاهى مى‌گوید: اصولا ظروف یکبار مصرف براى یکبار استفاده ساخته شده‌اند، زیرا در صورت تکرار، شیارهاى بسیار کوچکى که قابل رویت هم نیستند در آنها به وجود مى‌آید که علاوه بر مستعد کردن شخص به عفونت‌هاى دستگاه گوارش به علت آزاد کردن مولکول‌هاى آلى و صنعتى به داخل آب یا غذا، انسان را در معرض انواع سرطان قرار مى‌دهند.
وى با اشاره به اینکه در فصل تابستان خیلى‌ها از بطرى‌هاى یکبار مصرف آب براى تهیه آب خنک از طریق یخ بستن آب استفاده مى‌کنند مى‌افزاید: ثابت شده است وقتى یخ درون ظروف یکبار مصرف آب مى‌شود از جداره بطرى مواد سرطان‌زا به درون آب آزاد مى‌شود.
وى گفت: فلاسک یا قمقمه براى حفظ خنکى آب وسیله‌اى مناسب‌تر و مطمئن‌تر است. اما همه داستان مضرات ظروف یکبار مصرف به همین جا ختم نمى‌شود. در کنار آنچه در مورد این ظروف گفتیم، خطر استفاده از ظروف غیر استاندارد هم همیشه در کمین مصرف کنندگان است. کارشناسان مسائل بهداشتى با هشدار نسبت به تاثیرات زیان بار تولید و مصرف بى‌رویه ظروف یکبار مصرف غیر استاندارد مى‌گویند: با توجه به سبک و محکم بودن و فراوانى نایلون که دلیل اصلى گرایش زیاد مردم به ظروف و به تبع آن تولید انبوه‌شان است، مسئولان باید نظارت بیشترى نسبت به عملکرد واحدهاى تولیدى ظروف یکبار مصرف داشته باشند و از ادامه کار واحدهاى تولیدى بدون مجوز و پروانه بهداشتى جلوگیرى کنند. بررسى‌ها حاکى است درصد قابل ملاحظه‌اى از کارگاه‌هاى تولید‌کننده این محصولات داراى مجوز مورد تائید نیستند و به شکل غیر قانونى از ضایعات بهره‌بردارى مى‌کنند و به دلیل نبود کنترل کافى و دقیق انواع پلاستیک‌ها با مواد دیگر جمع‌آورى و بازیافت مى‌شوند.

چرا آب معدنی؟

یکى دیگر از موارد استفاده فراوان از ظروف یکبار مصرف بسته‌بندى آب‌هاى معدنى در آنهاست. استفاده از بطرى‌ها، علاوه بر هزینه بالاى اقتصادی، آلودگى‌ زیست محیطى را نیز تشدید مى‌کند که در مقام مقایسه، استفاده از آب لوله‌کشى شهرى بسیار بهتر و مقرون به صرفه‌تر است. بازیافت و نکات بهداشتى زباله‌ها نیز مسئله حائز اهمیتى است که حتى در تهران که به ظاهر داراى سیستم بازیافت است با وجود صرف انرژى و هزینه بسیار امکان پذیر نیست، چه رسد به شهرها و شهرستان‌ها که غالبا از سیستم‌هاى بازیافت زباله اساسا بى‌بهره هستند. این در حالى است که این بطرى‌ها و به‌طور کلى ظروف و بسته‌بندى‌هاى پلاستیکى درصد بالایى از زباله‌ها را در تهران و تمام شهرستان‌ها تشکیل مى‌دهند.
نمونه بارز آن توده‌هاى بطرى و ظروف یکبار مصرف شناور در سواحل شمال و جنوب کشور است، بویژه استان‌هاى شمالى کشور که مدتهاست با بحران زباله روبرو هستند، گویى منظره‌اى از انواع زباله‌هاى شناور و پراکنده در گوشه و کنار قرار است جزئى لاینفک از چشم‌اندازهاى شهرى و طبیعى ما، نه فقط در در شهر و کوى و خیابان که در جنگل و ساحل نیز باشد. طبق‌ بررسى‌هاى انجام شده از سوى محافل پژوهشى جهاد از جمله موسسه دیده‌بان جهانی، محققان این موسسه هشدار داده‌اند که در صورت ادامه این برداشت‌ها، رودخانه‌ها و جریان‌هاى محلى و سفره‌هاى آب زیر زمینى براى پر‌کردن بطرى‌ها، رو به خشکى و نابودى مى‌گذارند. به راستى چرا ما تا این حد وابسته به ظروف یکبار مصرف و پلاستیکى شده‌ایم، ظروفى که سلامت فردى و عمومى جامعه را تهدید مى‌کند و زباله‌هاى آن به یکى از معضلات بشر امروز تبدیل شده است.